DÖRDÜNCÜ BÖLÜM… Hipodrom hakkında yalan yanlış bilgiler veren yayınlar
Ethem DEMİRÖZ amcayı Sanayi Sitesinin yapımcısı olarak tek sorumlusu gibi lanse eden ve imalı alaya alan bir yorum kendisini çok rencide etmiştir. Kendisine yöneltilen bu haksız ve yersiz itham için özür beklemek hakkıdır.
FOTO… SSH 026
Şimdiye kadarki diğer bölümler Ethem DEMİRÖZ’ün anlatımının birebir yansıması idi. Bu bölüm benim düzenlemem ve editörlüğüm ışığında yayınlamama izin verilmiştir.
PTT kazısında keşfedilen, açığa çıkarılan ve eni konu incelenen Antik Stadyum oturma basamakları, bir süre açıkta kaldıktan sonra, muhtemelen tahrip ve yağmalanmadan kalan bu çok kifayetsiz kısmın, Antik Stadyumu tamamen temsil edemeyecek mahiyette olması düşünüldüğünden, daha fazla araştırmaya gerek duyulmamış ve Hipodrom bulma ihtimali olabilecek her yer derinlemesine kazıldığından, başka bir kalıntıya rastlanmaması sebebiyle 1988 yılında üzeri yeniden örtülmüştü. Ve bugün o kalıntılar şehrin giriş yolu altında kalmıştır. Kalıntılar üzerinde şehir giriş yolu ve kaldırım bulunmaktadır. Sanayi Sitesinin altında değildir.
Habere ilginçlik katıp yalan yanlış bilgilerle sansasyon yaratma heveslisi basınımız o günlerde de vardı bu günlerde de var. Stadyum basamaklarının bulunduğu tarihte yapılan haberlerde de kasıtlı ya da kasıtsız gerçekler çarpıtılmıştı, günümüze gelene kadar ve günümüzde de yapılanlar farksız değildir. Çarpık, hayali bilgilerle doludur.
“Sanayinin altında hipodrom varmış, sanayi yıkılacakmış” ya da “yıkılsın Hipodrom açığa çıkarılsın” gibi hayalperest yayınlar bize gerçekleri göstermiyor. Böyle yayınlar arttıkça ve halk arasında söylene geldikçe, seçim propagandası malzemesi haline de geliyor. Halkı etkilemeye çalışan belediye başkan adayları seçim propagandası olarak, sanayi sitesini kaldırma ve hipodromu çıkarma vaadinde bulunuyorlar ki gerçekleştirilmesi çok zor bir vaattir.
Sizlere önceki 3 bölümde gerçekleri yazdım şimdi de örnek iki yayında yapılan fahiş hataları göstereyim ki kantarın topuzunun ne kadar kaçtığını görün.
FOTO… SSH 027
1988 yılında üstü örtülen, Antik Hipodromun kalıntı basamakları üzerine 1989 da oturup etrafı seyretmek mümkün değildir. Yazarımız burada tarihi hatırlamakta hata yapmış olabilir ancak seyredeceği tek manzara yeni yapılmış Sanayi Sitesidir.
FOTO… SSH 028
Antik Hipodromun tribün duvarı diye bir yapı yoktur. 40 metre boyunda yer kazılmış, çoğu kırılmış ve 6 basamaktan sıfıra doğru azalan oturma basamakları bulunmuştur ve hala yerinde durmaktadır, yok edilmemiştir. Yetkililerce üzeri örtülmüştür. Ve Sanayi Sitesi bu basamakların üzerinde değildir. Sanayi sitesi binaları bu basamaklara 10 metre uzaklıktadır. Üstelik Sanayi Sitesi Hipodrom keşfedilmeden önce otoritelerin gösterdiği yere otoritelerin onayı ile yapılmıştır.
“Bodrum’un en büyük çirkinlik anıtı “Sanayi Sitesi” tanımlaması, yapımına karar veren her yetkiliye saygısızlıktır. Sanayi Sitesinde çalışan yaklaşık 700 kişilik emekçi kitleye ve bu kitleden hizmet alan kişilere hakaret içermektedir. Sanayi Site esnafını gereksiz yere strese sokmak, kimseye fayda getirmez, site çalışanları ve hizmet alan halka da diğer her fert gibi saygıyla hitap edilmelidir.
Sanayi Sitesi bir kişinin istek ve arzuları sonucu gerçekleşmiş bir yapı değildir. Yapımı aşamalarında emek veren ve onay verenler oldukça fazladır.
1… Bodrum İmar Planını yapan 1974 plancıları,
2… Planı kabul eden Belediye Meclis üyeleri (Başkan+18 kişi),
3… Planı onaylayan İmar İskân Bakanlığı,
4… Sanayi Sitesinin bu plana göre saptanan yerinde yapılmasını şart koşan Gayrı Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Kurulu görevlisi profesörleri (22 kişi),
5… Mimari planları onaylayıp izin veren Anıtlar Kurulu ve Sanayi Bakanlığı,
6… İnşaatlara yapı ruhsatı veren Belediye Başkanlığı,
7… Sanayi Sitesini yapmak için Kooperatif kuran ve ortak olan 111 kişi,
8… Temel atma törenine katılıp kürekle harç atan zamanın Belediye Başkanı ve Bodrum Kaymakamı,
9… İnşaatları denetleyen Müze çalışanları da bu yapımın aktörleri arasındadırlar.
Üstelik Sanayi Sitesi 38 yıldır Bodrum’un tamir, bakım, onarım, yedek parça ve imalat ihtiyaçlarını gideren ve hizmet alan her kişinin memnun olduğu, istihdamın önemli ayaklarından biridir ve turizmin hizmetinde olan sektörlerin aksamadan hizmet etmesine yardım etmektedir.
Bodrum’a gelen turist sayısının azalmasını, üzeri toprakla örtülen Antik Stadyum basamaklarına bağlamak, araştırmadan alelacele yapılan yorumdur.
Üstelik Bodrum’a gelen turist sayısında uçak düşürme, darbe, deprem ve pandemi gibi kriz yılları haricinde önemli azalmalar yaşanmamıştır. Türkiye’ye gelen turist sayıları çoğunlukla artış göstermektedir. Bodrum da Türkiye’nin önemli turizm bölgelerinden başa güreşen yöresi olması sebebiyle, bu artıştan nasibini almaktadır. Aşağıdaki veriler de bunu desteklemektedir.
FOTO… SSH 029
Turistlerin Bodrum’u seçmesindeki en önemli nedenleri, temiz havası, mavi berrak denizi, güzel plajları ve koyları, parlak güneşi, misafirperver insanları, dinlenme ve eğlenme mekanları, havadan ve denizden ulaşım kolaylığı, sergilenen tarihi ve kültürel zenginliğidir. Sergilenemeyenler değildir.
Hipodrom konusunda gerçeği yansıtan yayın olmaması, olan çok hatalı yayınları ciddi kaynak zannederek alıntı yapılması, Bodrum Hipodromu hakkında yapılan diğer yayınları da aynı yanlış içerisine düşürmektedir, aşağıdaki yayın gibi.
FOTO… SSH 030
Bu yayınlarla halk ağzına yerleştirilen Bodrum Hipodromu yapısı, arkeologların saptadığı Antik Halikarnasos Şehri Stadyumudur. Ve İstanbul’daki Hipodrom ile hiçbir benzerliği yoktur. Bodrumda kalıntılarına rastlanan Stadyum M.Ö 300 yıllarına tarihlenen 180 metre uzunluğundadır. Saptanan 7 sıra tek taraflı oturma basamaklarında her yarım metreye bir kişi oturtursak 2500 kişi sığabilmektedir, biraz sıkıştırırsak belki 3000 kişi kapasitesi olabilir. İstanbul’da Sultanahmet’te bulunan oval Hipodrom ’un tarihi M.S 203 yılına, İmparator Septimus Severus’un hükümdarlığına uzanıyor. Büyük Konstantin zamanında alan genişletilmiş ve boyu 480 metre eni 118 metre boyutlarına ulaşmıştır. Kapasitesi konu ile ilgili kaynaklara göre yaklaşık 50 bin ila 100 bin arsındadır. Benzeri dediğiniz yapılar arasında hem kullanım hem de boyut bakımından mukayese edilemeyecek farklar vardır. Bu iki yapı birbirinin benzeri olarak örnek gösterilemezler. Roma ve Bizans döneminde kullanılan İstanbul Hipodrom’unun 13. Yüzyılda haçlı orduları tarafından tahrip edildiğini unutmayalım.
İstanbul Hipodromu gibi muhteşem bir yapının toprağın 3 metre altında kaldığı, Osmanlı İmparatorluğunda bu alanın hayvan pazarı olarak kullanıldığı ve günümüzde ise Sultan Ahmet Meydanı olarak kaldığı, çıkarılması için hiçbir çaba sarf edilmediği bilinmesine rağmen, Bodrum’daki yağmalanmış ve geriye pek bir şeyi kalmamış Antik Stadyumunun gün yüzüne çıkarılmasını bahane ederek Sanayi Sitesini topyekün kaldırma çabası içinde olmak, Sanayi sitesi arazisi üzerinde sinsi hesabı olanlara hizmet ediyormuş kuşkusu uyandırıyor.
Antik dönem yazarları da dahil hiçbir araştırma yazısında, Halikarnasos şehir merkezinin, otogarın yapıldığı yerde olduğu yazmaz. Halikarnasos Antik Stadyumu konusunda da herhangi bir tarihi kayıt yoktur. Buluntular 1988 yılında Sanayi Sitesi faaliyete geçtikten sonra telefon hatları çekilirken keşfedilmiştir.
Sanayi Sitesi 50 yıl önceki şartlara göre yapılmıştır. İmar planının son sınırına, şehrin göbeğine değil şehrin dışına, emredilen ve izin verilen boş bir alana yapılmıştır. Günümüzde bu yapının şehrin ortasında kalmasının nedeni azgın turizm sonucu olarak kalabalıklaşan Bodrum’un aldığı aşırı göç ile öngörülenden çabuk büyümesidir. Dağların imara açılması nedeniyle 1975 yılında 7.858 olan şehir merkezinin nüfusu 50 yıl sonunda 100 binlere çıkmasıdır.
FOTO… SSH 031
Sanayi Sitesinin günümüzde şehrin göbeğinde kalmasını, azgın göç dalgalarını görmezden gelip 50 yıl önceki insanlara bağlamak çok büyük haksızlıktır. Şimdi bu yapıyı şehrin dışına taşıyacak bir babayiğit aranmakta, bulunması zor da olsa mümkündür. Sanayi Sitesini şehrin dışında bir yerde yeniden tesis edebilirsiniz. Bu göç durdurulmaz ise o da zamanla şehrin içinde kalacaktır. Olası taşıdınız ancak mevcut sanayi sitesi binalarını yıkıp alanı temizleyerek 40 metrelik yağmalanmış oturma gurubu taşları ile Hipodromu canlandırmaya çalışmak neredeyse imkansıza yakındır. Şehre giriş çıkış ana arteri olan bir kavşağı ve yolu iptal etmek gerekmektedir. Çünkü 180 metre olduğu tahmin edilen oturma grubundan sadece 40 metrelik yağmalanmış taşlar bu yolun altındadır. Sanayi Sitesi binalarının altında değildir. Üstelik bu kadarcık kırılmış taş grubuyla burası hipodrom diye sunmak bizleri komik pozisyona sokar. Sanayi binalarına ödenecek istimlak ücretlerinin astronomik miktarlarından söz etmeye gerek bile duyamıyorum.
Topluma sözlü ve yazılı hitap edenler sarfettikleri kelimelerin doğruluğu bir yana nelere mal olacağını iyi hesaplamalıdırlar. Yanlışlarla toplumu olumsuza yönlendirebilir, halk arasında kızgınlık ve öfkeye sebep olabilirler.
Başta okul yaptıran, sağlık vakıfları kuran, talebelere burs veren, Cami ve Mescit yaptıran, huzurevi yaptıran, muhtaçlara gizli yardım yapan, borcunu ödeyemeyen zorda kalanların bakkal borçlarını ödeyiveren çokça hayırseverlerimiz vardır. Orman yangınlarına kendi imkanlarıyla katılan gönüllü gençlerimiz, denizleri ve sahilleri temizleyen gönüllülerimiz, doğayı ve hayvanları korumayı görev edinen vatandaşlarımız vardır. Hasta çocukların tedavisine, hayır kurumlarına, Kızılay’a, Mehmetcik Vakfı’na, Darülşafaka ve benzeri kuruluşlara bağış yapan hayırseverlerimiz, çeşitli toplum hizmetlerini gören derneklerimiz gibi daha birçok insanlar toplumun temel taşlarıdır. Sanayi Sitesi yapımında fazlaca emeği geçen kooperatif yönetim kurulu benzeri, birçok kişi ve kuruluşlar da hiçbir karşılık beklemeden, topluma faydalı hizmetler yapmışlardır ve yapacaklardır. Bu gibi girişimleri kötü göstermeye çalışmak toplum dayanışmasına engel olmayı tetikler. Dikkatli olunmalıdır
Ayrıca aklı başında herkesin bildiğine inandığım birkaç gerçeği de belirteyim istedim.
1… Postane binası, tabanında mozaikler bulunmuş bir eski yapı üzerine inşa edilmiş,
2… Belediye binası Artemis Sarayı üzerine inşa edilmiş. Bir zaman belediye önünde sergilenen, sonra kaleye götürülen kesik başlı kadın heykeli ve daha birçok eser, belediye temel kazılarında çıkarılmış,
3… Mars Mabedi, perişan halde ilgi bekliyor. Agora binası üzerine konutlar yapıldı,
4… Kraliçe ADA’nın mezarının bulunduğu yerin üzerine, yeni dükkanlar yapıldı ki orada daha birçok mezar olduğunu bilenler var,
5… Bodrum Amerikan Hastanesi, muhteşem mozaikleri ile döşenmiş malikane üzerinde,
6… Kaleyi inşa edenler, Dünyanın 7 harikasından sayılan Mozole taşlarını ve Antik Tiyatro taşlarını kullanırken, şehir surlarını inşa edenler, stadyum basamak taşlarını kullanırken hiçbir sakınca görmemişler. Hiçbir suçluluk duymamışlar,
8… Osmanlı Tersanesi üzerine Marina inşa ettiler,
9… Lise binası antik şehir surları üzerinde.
10… Aşıklar çeşmesi olarak bilinen Salmakis Çeşmesini gören var mı?
11… Paşatarlası’ndaki Manastır dediğimiz şapel üzerine otel yapıldı,
12… Kaya mezarları, kimisi bir evin avlusunda ocak olarak kullanılmış, kimisi bir market içinde sergileniyor, kimisi yol kenarında, kimisi otellerin ve sitelerin altında kaldı,
13… Zefirya Adası üzerine yapılmış, Satrap Maussollos’un sarayı üzerinde bugün Bodrum Kalesi var,
14… Her gelen kavim yapıtlarını önceki kavmin yapıtları üzerine inşa etmiş,
15… Bodrum Şehri eski Halikarnasos Şehri üzerine yapılanmış durumda.
Bunun gibi daha nicelerini sayabiliriz. Asırlar boyunca talan edilmiş ya da toprak altında kalmış bunca antik yapılara o devrin gereğince davranılmasının önüne geçmemiz mümkün değildir. Keşke bir hipodromumuz olsaydı da orada biz de top oynayabilseydik.
Elçiye zeval olmaz diyerek Ethem Ustanın söylediklerinden feyz alarak derlediğim yazı dizisinin tamamını okuyarak gerçek bilgilere ulaşmanıza aracı olmaktan mutluluk duyarım. Gerçeğe dair başka yazılarda buluşmak üzere sağlıcakla kalın. Saygılarımla Ali DİZDAR
