Bölüm 2 : Sanayi Sitesi Hakkında Gerçekler ve Yanılgılar

Sanayi Sitesi Hakkında Gerçekler ve Yanılgılar

Geçen yazımızda Ethem Usta’dan Bodrum’un İmar Planı öncesi durumunu okuduk. Bu bölümde İmar Planı Süreci ve Sanayi Sitesi Yapım Kooperatifinin kuruluşunu okuyacağız.

İKİNCİ BÖLÜM… İmar Planına Kavuşma ve Kooperatif

Ethem Usta (Ethem DEMİRÖZ) anlatıyor.

1968 yılındaki yerel seçimde Belediye Başkanlığını kazanan Adalet Parti adayı Hasan Reşat ÖNCÜ ile 13 AP ve 5 CHP meclis üyesi Bodrum’un turizme balıklama daldığı bu yıllarda çok önemli kararlara imza atmışlardır. Bu kişilerin bilinmesi ve anılmasının saygıdeğer olduğu kanısındayım.

 

Hasan Reşat ÖNCÜ… Belediye Başkanı

Hikmet ESKİTÜRK… AP Meclis Üyesi (AP ilçe başkanı)

Kemal ACARÖZ… AP Meclis üyesi (otelci)

İbrahim ÖZKESKİN… AP Meclis üyesi (terzi)

İsmet ÖZSARSILMAZ… AP Meclis üyesi (denizci)

Ethem DEMİRÖZ… AP Meclis üyesi (Tornacı mekanik tamirci)

Mehmet ERBİL … AP Meclis üyesi (oto yedek parçacı)

Mehmet DEMİRÖZ … AP Meclis üyesi (terzi)

Bekir ÇİLEK … AP Meclis üyesi (bakkal)

Cengiz ÇIRAKOĞLU … AP Meclis üyesi (Terzi)

Mehmet YILMAZ … AP Meclis üyesi (ayakkabıcı)

Erdoğan CİNGÖZ … AP Meclis üyesi (Petrol bayi)

Halil KAMBER … AP Meclis üyesi (Ziraatçi)

Muammer EZER … AP Meclis üyesi (Kuyumcu)

Adil KARABAĞLI … CHP Meclis üyesi (CHP İlçe başkanı/manifaturacı)

Ali YENİLMEZ … CHP Meclis Üyesi (tüccar)

Ahmet AYKOL … CHP Meclis üyesi (toptancı manav)

Sebahattin BARUT … CHP Meclis üyesi (ziraatçi tüccar)

Hasan Hüseyin DİNÇER … CHP Meclis üyesi (kereste tüccarı)

FOTO… SSH 011

FOTO… SSH 011A

Belediye meclis toplantılarında Bodrum’un acil ihtiyaçlarını saptamaya başladık. İlk öncelik İmar Planı yaptırılmasıydı. İmar Planı yaptırmak üzere bakanlığa müracaat ettik. Ancak, imar planı yapılması için önce İlçenin kadastrosunun yapılmış olması gerekliliği varmış ve Bodrum’un kadastrosu henüz yapılmamıştı.

 

Derhal kadastro yapılması için müracaat ettik. Resmi yazışmalar sonucu gönderilen bir müdür ve iki kadastro memuru ile, ilçenin kadastrosu yapılmaya başlandı. Arazi ölçümleri birim, ilçe merkezindeki tüm mülklerin ölçümlerini yaparak tapuya esas olacak bilgileri hazırladı. Bir kadastro müdürü, İki kadastro memuru, belediyeyi temsilen Meclisin görevlendirdiği bir meclis üyesi olarak ben Ethem DEMİRÖZ ve halkı temsilen Kaymakamlığın atadığı Omurça Mahallesi muhtarı Şakir KARAÖZ ile beş kişilik heyet, haftada iki toplantı yaparak, bu düzenlenen kadastro bilgilerini kontrol edip, karara bağladık. Böylece, binlerce mülkün krokili yeni tapuları, uzun süren çalışmalar sonucunda sahiplerine verildi. Bu kadastro çalışması esnasında görevlendirilen, Meclis Üyesi olarak Benim ve Muhtarın sıkı denetimleri sonucunda, Paşatarlası’ndaki Manastır dediğimiz Şapel ’in mülkü, Omurça Mahallesindeki 33 dönümlük Kademe arsasının ve Karaada’daki otel civarındaki 50 dönümlük arsanın mülkleri gibi 86 adet yeni mülkü belediyeye kazandırmış olduk.

 

1972 de biten kadastro çalışması sonunda imar planı yapım aşamasına geçildi. Gerekli yazışmalar yapılmasının ardından, Bodrum’un imar planı yapım işi İller Bankasınca Ortadoğu Teknik Üniversitesi Şehircilik Bölümüne verildi. Plan çizim ekibi Bodrum’a gelerek çalışmalara başladı. İlçenin her yerinde incelemeler, araştırmalar yaparak, pek çok kişiden bilgi edinerek, pek çok köyü gezerek, belediye yetkilileri ve elemanları ile mesailer yaptıktan sonra, plan çizimlerine başladılar. Bu çizimler, yaklaşık iki yıla varan bir süre devam etti. Nihayetinde bitirilen Bodrum İmar Planı, 11 Temmuz 1974 tarihinde Bodrum Belediye Meclisi’ne sunuldu. Halkın katılımının sağlandığı meclis toplantısında, tüm meclis üyelerinin onayı ile kabul edildi. Ardından plan İmar İskân Bakanlığınca incelenerek onaylandı ve yürürlüğe girdi.

FOTO… SSH 012

 

Bu planda; çevre ana yolları, şehir içi caddeleri ve yolları, otoparklar, çocuk bahçeleri, yeşil alanlar, ticaret bölgeleri, turizm alanları, resmi alanlar, konut yerleşim alanları, otobüs garajı (OTOGAR) alanı, Küçük Sanayi Sitesi alanı, spor sahası (futbol sahası), Pazar yeri, Lise binası alanı, kesin olarak belirlenmiş ve uygulamaya geçilmişti. O günkü şehrin büyüme verilerine göre planlar merkez nüfusunun 20.000’e erişecek bir Bodrum öngörülerek yapılmıştı. Bu plan çerçevesinde yeni otogar ve Pazar Yeri yapımına başlandı. Futbol müsabakaları yeni yerinde yapılmaya başlandı. Şehir merkezindeki sıkışıklığın bir kısmı şehrin dışına taşındığından merkezdeki karmaşa biraz rahatlatılmıştı. Bugüne baktığımızda şehrin dışında olmayan hatta merkezinde kalan bu taşınmazlar, o zamanlar şehrin dışı kabul edilmekteydi.

 

Biraz da 1970li yılların başlarındaki Bodrum’un coğrafi konumunu anlatayım. Yokuşbaşı’ndan Bodrum’a panoramik bir bakış attığınızda, denize yakın kıyı şeridi dışında bölgelerin ağaçlık makilik ve bahçelerle kaplı olduğunu görürsünüz. Bu günkü Atatürk Caddesi kavşağından otogar yönünde yukarı doğru, yani Cevat Şakir Caddesi boyunca yapılaşma yoktu ve yolun her iki tarafında mandalina bahçeleri yoğunlukta idi. Otogarın, Pazaryerinin, lise binasının ve sanayi sitesinin planlandığı yerlerde birkaç bahçe ve boş tarlalar, bir kısmı da ağaçlık ve makilik alanlar idi. Spor sahasının ve sanayinin olduğu alan birkaç ağacın olduğu, azat edilen başıboş hayvanların yaşadığı, develerin otlandığı yolu olmayan, İçinde hiçbir eski eser kalıntısı olmayan, bazen avcıların avlanmaya gittiği “DAĞBAŞI” tabiri kullandığımız merkeze uzak ıssız bir yer idi.

FOTO… SSH 013

FOTO… SSH 014

FOTO… SSH 015

 

İmar planıyla sanayi sitesi yapılabilecek alanın belirlenmesi üzerine, yıllardır sıkıntı içerisinde, zorluklara göğüs gererek çalışan küçük esnaf, bir sanayi çarşısı oluşturma fikriyle bir araya gelmeye başladık. Ve bir kooperatif kurmaya karar verdik. Sanayi Bakanlığından Kooperatifler Kanunu edinerek tüzüğünü oluşturduk. “SANAYİ SİTESİ YAPI KOOPERATİFİ” kurmak için 20-08-1974 tarihinde Sanayi Bakanlığına müracaat ettik. Kurucular; Ergün SOYKAN, Tuğrul ACAR, Engin DENİZASLANI, Ethem DEMİRÖZ, Erol ÖZYURT, İsmail AKER, Metin SATI ve Mehmet SOYSAL’dır. Yazışmalar sonunda kuruluş 19-01-1976 da tamamlanmış oldu.

Uzun süren kuruluş aşamasında kurucu üyelerden Ergün SOYKAN başkan olarak seçildi. Ve üye kayıtları yapmaya başladık. Bu üyeler aynı zamanda kooperatif ortaklarıdır ve her ortak katılım paylarını Halk Bankasında açılan bir hesaba yatırdı.

Bu arada Belediye’ye, uygulanmakta olan yeni imar planına ilişkin Anıtlar Kurulu tarafından pek çok değişiklik içeren, kesin uygulama şartları getiren bir karar tebliğ edildi. Bu kararla 600 eski Bodrum evi tescillendi. Tarihi yerler korumaya alındı. İlçe merkezindeki birinci ve ikinci derece arkeolojik ve doğal SİT alanları belirlendi. Parsel ölçüleri, bina şekilleri, maksimum 120 metrekare bina şartı gibi birçok kesin imar uygulaması yanı sıra, başta Garaj, Pazar yeri, Sanayi Sitesi, Bodrum Lisesi, Spor Sahası, Bodrum çevre yolu, Artemis, Atatürk ve Cafer Paşa Caddelerinin planda belirtildiği yerlerde yapılması kesin karar olarak bildirilmişti. Ve bunların inşası esnasında projelerinin, Anıtlar Kurulu tarafından onaylanması şartı getirilmişti. Ve bu karardan sonra yapılan tüm inşaat dosyaları bu kurulun onayından geçmiştir.

FOTO… SSH 016

Belediye’ye bu kararın tebliğine kadar böyle bir kuruldan haberimiz olmamıştı. Böylelikle her türlü yapılaşma bir otorite tarafından denetlenmeye başlandı.

Muğla Anıtlar Kurulu Bölge müdürlüğü 1985 yılında kurulmuştur. Öncesinde “Kültür Bakanlığı Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu” adıyla Bakanlığa bağlı, merkezi İstanbul olan teşkilat, 4 kişisi çeşitli bakanlık temsilcileri olup 22 kişiden oluşuyordu. Hepsi yüksek makam sahibi, konularında uzman profesör ünvanlı kişilerdi. Bu kurulun aldığı kararlara bütün devlet teşekküllerinin uyma zorunluluğu vardı. Bu kurulun kararlarına aykırı hareket edenler ağır cezada yargılandı. Bodrum’da da bu kurul kararlarına aykırı hareket ettikleri için hapis yatanlar olmuştur.

Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi olarak bizler de bu kurul kararlarına uygun bir sanayi sitesi yapmak üzere çalışmalara yoğunlaştık. Yeni üye/ortak kayıtları devam ediyordu. Bir yandan İmar Planında Sanayi Sitesi olarak belirtilen yerdeki mülklerin sahiplerini, miktarlarını ve nasıl alacağımızı araştırmayla uğraşırken bir yandan da nasıl dükkanlar yapmamız gerektiğini belirlemek için yapılmış sanayi sitelerini ziyaret ederek inceleme ve bilgi topluyorduk. Mesleğinde başarılı iyi bir marangoz olan, on parmak daktilo yazabilen Başkanımız Ergün SOYKAN, kooperatif çalışmalarını bir uzman gibi çok iyi yürütüyordu. Ne yazık ki Ergun SOYKAN’ı 1978 yılında elim bir trafik kazası sonucunda kaybettik. Kendi kullandığı motosikletiyle çevre yolunda yaptığı kazada, arkasında oturan oğlu ile birlikte vefat ettiler.

Bu acı haber hepimizi derinden etkilemişti. Saygıyla anıyor Tanrıdan Rahmet diliyorum.

Bu kazanın travmasını atlattıktan bir zaman sonra, yeni bir başkan seçmemiz gerekiyordu. Üye/ortak sayımızın da 104 kişiye ulaşması nedeniyle, yeni bir yönetim kurulu seçmek üzere, tüm ortakların katılımıyla bir seçim yaptık. Başkan ben Ethem DEMİRÖZ olmak üzere, Engin DENİZASLANI, Tuğrul ACAR, İsmail AKER ve Erol ÖZYURT ile 5 kişilik bir yönetim kurulu oluşturuldu. Ve bu kurul ile kaldığımız yerden çalışmalara devam ettik.

Sanayi sitesi arsasındaki mülk sahiplerine giderek arsalarını rayiç bedelleri üzerinden kooperatife satmalarını teklif ettik. Başta, üye/ortağımız Hikmet ESKİTÜRK olmak üzere arsa sahipleri, arsalarını satmayı kabul etmediler. Ne kadar dil döktüysek razı edemedik. İmar planında yerinin belirlenmesi ve Anıtlar Kurulunun emri gereği, sanayi sitesini başka yerde kurma imkânımız yoktu. Başka çaremiz kalmayınca, Sanayi Bakanlığına bağlı Arsa Ofisine baş vurarak, buradaki mülklerin istimlak edilmesini istedik. Arsa ofisi baş vurumuzu kabul edip İstimlak Komisyonu gönderdi. İstimlak Komisyonu, Sanayi Sitesi alanındaki 27.000 metrekare olan arsalara 3 milyon 700 bin lira değer biçerek gitti. Ancak arsaların kooperatifimize devrini bir türlü yapmıyorlardı. Defalarca Ankara’ya Arsa Ofisine gidip iş takibi yapmış olsak da çeşitli bahanelerle oyalandığımızı gördük. Bahçe sahibi olan parti başkanı, etkili siyasetçilerle birlikte Arsa Ofisi yetkililerine baskı yapmaları nedeniyle, arsaların devrinin yapılamadığını öğrendik. Uzun süren mücadeleler sonrasında 6 Mart 1980 tarihinde sanayi sitesi arsasının tapusunu, belirlenen değerleri ödeyerek alabildik.

Arsalara kavuşan kooperatifin artık inşaat planı yaptırması gerekiyordu. Araştırmalarımız sonucunda, İzmirli plancılarla 22 Temmuz 1980 de sözleşme imzalayıp çizime başlattık. Yaklaşık 8 ay süren çizimler sonucu sanayi sitesi planlarını, Anıtlar Kuruluna iletilmek üzere Bodrum Müze Müdürlüğüne 31 Mart 1981 tarihinde teslim ettik. Anıtlar Kurulu bu projemizi “Bodrum mimarisine uygun değil” diye reddetti. Ardından yeniden çizdirilen 2 proje daha Anıtlar Kurulunca reddedildikten sonra, çizdirdiğimiz dördüncü proje, 11 Haziran 1982 tarihinde kabul edildi.

FOTO… SSH 017

Anıtlar Kurulunun 22 üyesince imzalanıp kesinleşen Sanayi Sitesi İnşaat Planı bitip tükenmeyen resmi işlem ve yazışmalar sonrasında, uygulama projesi nihayet 8 Kasım 1985 tarihinde Belediyece kabul edildi.

İnşaatları kendi imkanlarımızla yaptırmak için Belediyeden ruhsat aldık. İnşaatları emanet usulüyle yaptırmak üzere bir şartname hazırlayıp, 1986 yılında ihale açtık. İlanımız üzerine başvuran 4 firmadan en uygun teklifi veren inşaat şirketine, 130 iş yeri inşaatının bir yılda bitirilmesi şartıyla 300 milyon lira bedelle ihaleyi verdik. 1987 de şirket işi zamanında bitirerek binaları teslim etti.

FOTO… SSH 018

Bu bölümü de burada sonlandırdık. Bir sonraki bölümde Ethem Usta’dan sanayi sitesinin yapımı aşamasında gelişen olayları ve sonrasında Hipodromun keşfini okuyacağız.

Görüşmek üzere saygılarımla. Ali DİZDAR